Zmiany aktywności kinazy kreatynowej (CK) w osoczu pływaków w podokresie przygotowania specjalnego.
Najczęściej w badaniach diagnostycznych badacze skupiają się na bezpośredniej reakcji na wysiłek, np. z jaką intensywnością wykonane zostało ćwiczenie. Najważniejszym problemem w treningu jest proces zmęczenia tj. reakcji na wysiłek, oraz faza wypoczynku, w czasie której zachodzą procesy kompensacyjne. Ocena przebiegu procesów wypoczynkowych w szkoleniu pływaków należy do najważniejszych problemów racjonalnego szkolenia, szczególnie, gdy zawodnicy trenują od 2-4 razy w ciągu dnia.
Do oceny stanu organizmu wykorzystano aktywność kinazy kreatynowej w osoczu, enzymu znajdującego się głównie w mięśniach szkieletowych, którego poziom wyraźnie odzwierciedla reakcje mięśniowe na zastosowane obciążenia [Hubner-Woźniak E., Lerczak K., Blach W., Borkowski L. 1996],
Poszukiwano związków między obciążeniami treningowymi (objętością i intensywnością) a aktywnością kinazy kreatynowej w osoczu pływaków oraz w jakim stopniu aktywność CK w osoczu może charakteryzować stopień przeciążenia organizmu wysiłkiem fizycznym, tj. pod wpływem stosowanych obciążeń treningowych?
Badania przeprowadzono na 10 pływakach sekcji akademickiej w podokresie przygotowania specjalnego do letnich Mistrzostw Polski.
Codziennie rano przed rozpoczęciem treningu, przez okres jednego mikrocyklu, pobierano krew z płatka ucha i oznaczano aktywność CK. Wyniki oznaczeń aktywności CK w osoczu zamieszczono w tabeli 6.6.
Pierwsze oznaczenie CK wykonano w poniedziałek (1.06) rano przed treningiem rozpoczynającym nowy mikrocykl o charakterze rozwijającym. Aktywność wyjściowa CK wahała się od 126 (zawodnik Ch.P) do 291 U/l (u zawodnika W.R) (tab. 6.6), przekraczając u wszystkich badanych normę spoczynkową (10-80 U/l). Było to prawdopodobnie spowodowane udziałem badanych pływaków w 3- dniowych zawodach o Grand Prix Polski poprzedzających obecne badania (29-31.05).
Szczególnie wysokie aktywności CK rejestrowano u zawodnika W.P (dochodzące do 400 U/l), u którego narastała ona do 3 dnia mikrocyklu, a następnie ulegała obniżeniu do końca mikrocyklu. Jednodniowa przerwa wypoczynkowa (niedziela) spowodowała obniżenie aktywności tego enzymu do poziomu zbliżonego do innych zawodników.
Tabela 6.6. Wyniki oznaczeń aktywności kinazy kreatynowej (CK) w osoczu pływaków w podokresie przygotowania specjalnego do MP
Wyniki oznaczeń aktywności CK (wartości średnie) na tle objętości pływania (w km) wskazują, że 4 dnia mikrocyklu zmiany objętości pływania były proporcjonalne do aktywności CK, tj. narastaniu objętości pływania towarzyszył wzrost aktywności enzymu i odwrotnie (ryc. 6.5).
Rycina 6.5. Zmiany aktywności CK (wartości średnie) na tle objętości pływania (km) zawodników sekcji akademickiej w podokresie przygotowania specjalnego do MP.
W 5 i 6 dniu pomimo obniżenia objętości pływania poziom aktywności CK wzrastał. Można przypuszczać, że następowało nakładanie się zmęczenia i trudności z jego pełną kompensacją. Od 1 do 5 mikrocyklu badani pływacy trenowali 2-3 razy dziennie, natomiast 6 dnia tylko raz, zaś 7 był dniem odpoczynku. Po przerwie (początek II mikrocyklu) aktywność CK była prawie dwukrotnie niższa (106 U/l) w porównaniu do wyników badania wyjściowego na początku tygodnia (176 U/l). W kolejnych trzech dniach treningowych narastaniu objętości pływania odpowiadały przyrosty aktywności CK. W założeniach szkoleniowych trenera największe obciążenia zastosowano we wtorek i czwartek. Aktywność CK osiągnęła najwyższe wartości w środę oraz w piątek i sobotę. Tak więc można uznać efekt stosowanych obciążeń treningowych za zgodny z założeniami trenera.
Chociaż wyniki badań wskazują na współzależność CK i objętości pływania to statystycznie była ona nieistotna. Zauważyć można indywidualne, często znaczne różnice między badanymi pływakami.
Warto również zauważyć, że aktywność CK na początku mikrocyklu była znacznie niższa niż wyjściowa, co wskazuje, że dzień wolny przyczynił się do pełnej restytucji. Wszyscy badani (za wyjątkiem zawodnika CH.P) zareagowali wzrostem aktywności CK (9.06) na obciążenie stosowane pierwszego dnia mikrocyklu (ryc. 6.6).
Rycina 6.6. Zmiany aktywności CK w osoczu w badaniach pływaków sekcji akademickiej w podokresie przygotowania specjalnego do MP.
Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na możliwość oceny zdolności regeneracyjnych pływaków, a przez to pośrednio reagowania zawodników na stosowane obciążenia treningowe w oparciu o pomiary aktywności CK w osoczu.
Odmienne reakcje niektórych zawodników wskazują na potrzebę indywidualnych rozwiązań treningowych, uwzględniających modyfikację rodzaju stosowanych obciążeń wysiłkiem fizycznym.
* * *
Od IO w Moskwie (1980) polscy pływacy zdobywają medale na największych imprezach świata. Początkowo były to efekty funkcjonowania szkół mistrzostwa sportowego. Koncentracja środków materialnych, kadry trenerskiej oraz przede wszystkim najzdolniejszej młodzieży przyniosła efekt w postaci coraz lepszych wyników. Był to skutek przede wszystkim zmian w procesie treningu. Obciążenia roczne wzrosły do 3 000 km i więcej i tylko nieliczni zawodnicy byli w stanie podołać takim wymaganiom. Zwiększająca się liczba SMS w latach 80-tych oraz funkcjonujące u podstaw szkoły sportowe oraz klasy z rozszerzonym programem WF miały być zalążkiem systemowego rozwiązania polskiego pływania, tak w kategoriach wyczynowych, jak i zdrowotnych (sport masowy). Tak się nie stało, a funkcjonowanie SMS w latach 90 okazało się – ze względu na obniżanie się ich poziomu – obszarem selekcji zawodników do klubów amerykańskich. Szkolenie polskich pływaków w Stanach Zjednoczonych rzuciło inne światło na proces treningu, zarówno w zakresie fizycznego, jak i psychologicznego przygotowania. Polscy trenerzy zmienili również swoje podejście do treningu z ilościowego na rzecz jakościowego, od treningu grupowego na rzecz kształtowania jednostek wybitnie utalentowanych. Znaczne straty utalentowanej młodzieży następowały w wieku 16-18 lat, a postęp wyników w tym okresie często był coraz mniejszy.
Wydaje się, że operując tak dokładnymi opisami pracy treningowej młodocianych zawodników oraz wskaźnikami kontrolnymi można racjonalnie planować rozwój sportowy pływaka, uwzględniając zarówno prawa rozwoju biologicznego, z którymi wiąże się racjonalne wykorzystanie potencjału energetycznego rosnącego organizmu, jak również formułowanie celów szkoleniowych i optymalizację koniecznych do ich osiągnięcia obciążeń treningowych.
Na tym tle warto zastanowić się nad ujednoliceniem zestawu testów do oceny stanu wytrenowania oraz techniki pływania zawodników we wszystkich SMS i wprowadzenia ich jako obligatoryjnych. W ten sposób można byłoby porównywać przygotowanie zawodników trenujących w różnych ośrodkach. Jednocześnie każdy trener mógłby dodatkowo (jeżeli widzi taką potrzebę) stosować, obok testów i prób obligatoryjnych, inne własne testy.