Wykorzystanie wyników badań diagnostycznych i analizy obciążeń w kierowaniu treningiem (na przykładzie pływania)
Założenia treningu pływackiego
Punktem wyjścia do wszelkich dyskusji i racjonalnych rozważań dotyczących założeń treningu pływackiego są warunki modelowe, tj. odpowiedź na pytanie: czym charakteryzuje się wysiłek startowy w pływaniu i co ma wpływ na wyniki sportowe, szczególnie na etapie przygotowania podstawowego? Modelowe wymagania w pływaniu są bardzo szerokie i zależą od stylu i dystansu konkurencji. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, ze trening pływacki powinien prowadzić do maksymalnej sprawności tlenowych i beztlenowych systemów energetycznych zawodnika [Costill, Maglischo, Richardson 1992], doskonalić siłę i moc pływaka [Płatonow 1997] oraz rozwijać wydajną (skuteczną) technikę [Prichard 1993].
Systematyczny trening pływacki poprawia wydolność organizmu i tolerancję na wysiłek. Pierwsze oznaki przystosowawcze w makrocyklu zauważalne są po ok. 6-10 tygodniach treningu. Wielkość zmian adaptacyjnych może być regulowana objętością wykonywanych ćwiczeń. Wielu czołowych trenerów i sportowców uważa, że najlepszym pływakiem będzie tylko ten, który trenuje najwytrwalej. Często uważa się też, że ilość i jakość treningu jest synonimem sukcesu, a objętość przepłyniętych km jest podstawą osiąganego wyniku. Szybkość i intensywność z jaką pływa się na danym treningu, jest stawiana na drugim miejscu. Takie podejście ma swoje odzwierciedlenie w programach treningowych, które podporządkowane są wymaganiom zawodów pływackich, a przez to stawiają często nierealistyczne wymagania wobec sportowców. Dlatego programy te należy realizować uwzględniając przebieg procesów adaptacyjnych i poziom wydolności jednostki w określonym wieku rozwojowym. Trening zbyt obciążający może nie tylko przynieść bardzo małe efekty, ale także, co ważniejsze, zaburzenie procesów adaptacji. Adaptacja układu mięśniowego do wzmożonej pracy odbywa się przez ćwiczenia o stopniowo wzrastającym obciążeniu aż do maksymalnego [Costill, Maglischo, Richardson 1992, Costill, Willmore 1999],
Wprawdzie poziom możliwości fizjologicznych, jak również cechy budowy anatomicznej są silnie determinowane genetycznie, to jednak wykorzystanie ich wymaga zastosowania racjonalnych rozwiązań treningowych. Nie wszyscy pływacy posiadają podobne zdolności tolerancji na wysiłek, co m.in. wyjaśnia osiąganie różnych wyników przez pływaków realizujących podobne programy treningowe.
Istnieją granice możliwości adaptacyjnych mięśni do treningu tlenowego, a najlepsze wyniki można osiągnąć przy wartościach od 4000 do 5000 m przepływanych w ciągu dnia. To oznacza, że trening poza tym zakresem może wpływać niekorzystnie na poziom wydolności tlenowej [Costill, Maglischo, Richardson 1992, Costill, Wilmore 1999].
Współczesny trening pływaków wysokiej klasy charakteryzuje się wyjątkowo wysokimi obciążeniami, a dojście do maksymalnych wartości w systemie wieloletniego treningu jest najważniejszym czynnikiem, określającym jego skuteczność. Dlatego należy dokładnie wyróżnić kierunki, według których powinna przebiegać intensyfikacja treningu w ciągu całej ontogenezy sportowej.
W ostatnich latach przeprowadzono wiele badań nad reakcjami adaptacyjnymi zawodników wysokiej klasy. Dążono przy tym do opracowania optymalnych modeli stanu wytrenowania i startów, a także reakcji na obciążenia treningowe i startowe, które mogą sprzyjać optymalizacji szkolenia. Skuteczność wykorzystywania takich modeli optymalizacji treningu jest szczególnie wysoka w szkoleniu młodocianych. Natomiast w przypadku zawodników najwyższej klasy ich użyteczność jest zwykle mniejsza, gdyż „mistrz” z reguły obdarzony jest wielkim potencjałem cech indywidualnych, które różnokierunkowo mogą odbiegać od uśrednionego zespołu wskaźników cech modelowych [Płatonow 1990],