W tych warunkach praca pojedynczego trenera i zespołu trenerów w szkole mistrzostwa sportowego nabiera specjalnego wymiaru. Muszą oni być doskonale zorganizowani, być inicjatorami i współuczestnikami wszelkich działań.
Sukces szkoły we wszystkich wymiarach rozpoczyna się od koncepcji – w tym wypadku pierwszeństwo należy nadać edukacji sportowej a wokół niej realizować pozostałe (równie ważne) cele i zadanie. Trenerzy muszą być w kierownictwie szkoły a nawet, jak to się nieraz dzieje w praktyce, z takimi uprawnieniami sprawować funkcję głównego dyrektora. To do trenerów należy stworzenie w gronie pedagogicznym atmosfery zrozumienia dla sportu, który przez swoją specyfikę wymaga często niekonwencjonalnych rozwiązań edukacyjnych.
W koncepcji funkcjonowania szkoły, oprócz ucznia-sportowca, nie powinno zabraknąć jego rodziców lub opiekunów. Ich rolą jest wspomaganie działań kadry szkoleniowej i poczynań ich dziecka. Bardzo ważna jest ich funkcja kontrolna, dzięki której można uniknąć bądź zahamować wiele niepożądanych zachowań młodzieży (kwestie nauki, wychowawcze, zdrowotne, sportowe, itp.). Praktyka wskazuje, że w tych względach występują niestety zaniedbana a poważny w tym udział mają właśnie trenerzy.
Dobór kadry trenerów do pracy w szkole mistrzostwa sportowego jest niezmiernie ważnym zadaniem. Nie powinni tu pracować na pewno początkujący szkoleniowcy. Zawodnicy reprezentują przecież, najwyższy w gronie swoich rówieśników, poziom sportowy. Oczekiwać więc należy, że opiekę nad nimi sprawować będą ci szkoleniowcy, którzy swoją wiedzą specjalistyczną i osobowością potrafią lepiej wpływać na mistrzostwo młodzieży niż ich dotychczasowi opiekunowie, pracujący często gdzieś w małych i nie doinwestowanych klubach.
W przeszłości próbowano forsować hasło „najlepsi trenerzy do pracy z młodzieżą”. Szybko jednak przekonano się, że to proste i z pozoru trafne przesłanie nie zawsze skutkuje pożądanymi efektami. Najlepsi tak, ale posiadający nie tylko największą wiedzę technologiczną lecz też wiedzę o młodym człowieku – tajnikach jego rozwoju czy potrzebach, które są przecież odmienne w każdej grupie wieku. Z tego powodu niejeden twórca sukcesów w sporcie seniorów zrezygnował po krótkim okresie czasu ze współpracy z młodszymi zawodnikami.
Pierwszym wyzwaniem dla grupy trenerów w szkole mistrzostwa sportowego jest wyselekcjonowanie młodych zawodników, spełniających wyznaczone dla nich kryteria i normy. Dobrze zorganizowany sztab trenerów rozumie te działania, jako proces nie zaś jako jednorazowy akt naboru. Tu jednak ujawnić się powinny ich zdolności merytoryczne, potrzeby i zachowania indywidualne. Młody człowiek trafiający bowiem do „kuźni” talentów ma wielkie oczekiwania – i to jest normalne zachowanie. Odejście zaś z tej grupy, na skutek błędu selekcjonerów, często zamyka lub ogranicza dalszą jego karierę sportową i utrwala poczucie krzywdy wyrządzonej przez osoby dorosłe. Przez swoją działalność mogą więc trenerzy przyczynić się do rozkwitu talentu młodego człowieka ale też spowodować niepowetowane straty w jego psychice, skutkujące w przyszłościowych zachowaniach.
Programowanie treningu w szkole mistrzostwa sportowego jest złożoną sprawą. Zapraszani są bowiem do niej młodzi zawodnicy trenujący dotychczas u różnych trenerów i w różnych warunkach. W różnym tempie rozwijało się więc ich mistrzostwo. Potrzeba dużej mądrości sztabu szkoleniowego, aby wypracować -na bazie własnych obserwacji i danych dostarczonych przez trenerów pracujących w macierzystych ośrodkach – optymalną drogę dalszego rozwoju. W tego typu szkołach musi to być wariant zakładający osiągnięcie przez uczniów-sportowców, w najbliższych latach, poziomu międzynarodowego.
Czym należy się kierować wybierając kierunki pracy i konkretne wartości obciążeń dla utalentowanej młodzieży. Punktem wyjścia jest tu zawsze cel perspektywiczny, chęć uzyskania stabilnej i długotrwałej kariery sportowej. Sozański, badając obciążenia treningowe realizowane w przeszłości przez młodocianych zawodników, wykazał istnienie dwóch dróg rozwoju ich kariery:
• progresywnej, zakładającej stopniowy rozwój sportowy na drodze różnicowania ilościowego i jakościowego obciążeń treningowych,
• intensywnej, w której zawodnik w krótkim czasie osiąga parametry treningu charakteryzujące dorosłych zawodników (mistrzów) i którego składowe obciążeń w niewielkim stopniu zmieniają się na przestrzeni lat.
Obie drogi prowadzą do sukcesu, skutkują jednak innymi konsekwencjami w trakcie kariery sportowej i po jej zakończeniu. Wybór więc musi być świadomy!
W warunkach wielu zachęt materialnych i innych zewnętrznych bodźców oparcie się pokusie szybkiego sukcesu świadczy o mądrości trenerów i posiadaniu przez nich niezależnej koncepcji szkoleniowej. Zachowania takie są pochodną cech, jakimi powinni odznaczać się trenerzy. W tym względzie opublikowane wyników badań – wskazują, że:
• powinni być otwarci na współpracę z przedstawicielami nauki, działaczami, decydentami, zawodnikami;
• muszą znać zagadnienia swojego zawodu, muszą je mieć przemyślane, aby umiejętnie wykorzystywać w procesie planowania pracy;
• muszą umieć myśleć kompleksowo, stawiać sobie pytania, eksperymentować, uzasadniać, muszą chcieć, posiadać wyobraźnię, analizować własne doświadczenia, być krytycznymi, twórczo pracować, przewidywać;
• muszą być nastawieni na zmiany, dążyć do sukcesu, wychodzić poza krąg praktycznych działań, wnikać w istotę i mechanizm procesów;
• muszą mieć zdolności kierownicze – wykorzystywać naukowe zasady organizacji pracy i kierowania ludźmi, oryginalnie działać, podejmować ryzykowne działania;
• muszą umieć przekazywać swoje myśli i uczucia ale też posiadać umiejętność słuchania zawodników;
• muszą myśleć perspektywicznie;
• muszą widzieć i rozumować kompleksowo, wnioskować analityczne i syntetyczne;
• muszą stymulować i tak działać aby sport nasycony był elementami natury intelektualnej, estetycznej, psychologicznej i społeczne-kulturowej, która pozwala na kształtowanie u podopiecznych odpowiednich postaw wobec własnego organizmu, własnego ciała, wobec środowiska społecznego;
• trenerzy wreszcie winni się sami trenować – przygotowywać się psychiczne do treningu i zawodów, muszą umieć rozładowywać własne emocje.
Przedstawione tu cechy, sposoby i zakres działania trenerów charakteryzują jednocześnie potrzeby ich swoistego warsztatu pracy. Postępowanie zawodowe trenerów (podobnie, jak w każdej innej gałęzi życia człowieka) warunkowane jest też zawsze ich indywidualnie ukształtowanymi cechami osobowości. Bardzo cenna jest ich równowaga emocjonalna, otwarty charakter, wiarygodność i pomysłowość, samoakceptacja, empatia a także osobista atrakcyjność. Niezbędny jest obiektywizm (w stosunku do zawodników, współpracowników, danych charakteryzujących proces treningowy), konsekwencja (do zawodników i siebie), odporność psychiczna, krytycyzm. Trenerzy nie mogą ulegać huśtawce żądań, partykularnym interesom, winni być stanowczy a jednocześnie wrażliwi na wszelkie problemy młodych ludzi.