Rola trenera w systemie szkół mistrzostwa sportowego

 

Rola trenera w systemie szkół mistrzostwa sportowego.

Młodzież uprawiająca sport skupia uwagę nie tylko rodziców i szkoleniowców. Interesują się nią coraz poważniej decydenci różnych szczebli, kształtujący obraz nie tylko naszej rzeczywistości sportowej, ale też kulturalnej, gospodarczej i politycznej.

Nakłady finansowe państwa na sport wyczynowy, mimo że wciąż skromne, mają przede wszystkim służyć młodym i utalentowanym zawodnikom. Ci z kolei, odpowiednio selekcjonowani, coraz lepiej powinni wypełniać stawiane im zadania, by w wieku dojrzałym osiągać najwyższe wyniki i skutecznie prowadzić walkę sportową.

Realizacja tak nakreślonych ogólnych zamierzeń szkolenia młodszych zawodników przebiegać winna na tle tendencji rozwojowych sportu, nie tylko polskiego lecz przede wszystkim światowego. Zawodnicy, którzy w przyszłości mają zdobyć medale już teraz, stopniowo muszą być przygotowywani do:

• uczestnictwa w komercyjnych widowiskach sportowych aranżowanych przez sponsorów;

• funkcjonowania w świecie sportu zawodowego, w którym ważna jest samodzielność, mądrość życiowa, umiejętność obserwacji, myślenia i szybkiego decydowania;

• rywalizacji prowadzącej do skrajnego wyczerpania, często niebezpiecznej dla zdrowia a nawet życia;

• uczestnictwa w naukowo zorganizowanym i prowadzonym treningu sportowym, wymagającym kompleksowej aktywności fizycznej i intelektualnej oraz chęci współdziałania z zespołami szkoleniowców i konsultantów;

• nieustannego poddawania się skomplikowanym procedurom weryfikujących proces powstawania i utrzymywania ich formy sportowej – testom, sprawdzianom, kontroli antydopingowej, itp.

Te i inne nie przedstawione tu tendencje nie mogą jednak stanowić najważniejszej przesłanki decyzyjnej w grupach szkolenia młodzieżowego. W ujęciu technologicznym trening młodych zawodników niczym nie różni się od treningu dorosłych osób – tak jednak twierdzić można tylko stosując się do zasady wskazującej, że obciążenia zawsze muszą być dostosowane do aktualnych możliwości trenowanego osobnika – te ostatnie zaś są zdecydowanie różne u młodzieży i dorosłych, zarówno co do ilości jak i jakości rozpatrywanych cech. Wskazuje na to ontogeneza – wystarczy wymienić kilka faktów, szeroko opisywanych w wielu specjalistycznych i dostępnych publikacjach a wiążących się z okresem wzrastania i dojrzewania młodzieży:

• wystąpienie skoku pokwitaniowego wysokości ciała i masy ciała;

• pojawienie się przejściowych „wad” układu funkcjonalnego i ruchowego ciała;

• niestabilność emocjonalna;

• potrzeba pełnienia innych niż dotychczas ról społecznych;

• duże – zróżnicowane w czasie i w obrębie płci – przyrosty zdolności motorycznych.

Aktywność sportowa młodzieży nie może być jedynie rozpatrywana w kategoriach wielkości i zróżnicowania dozowanych obciążeń. Te kojarzą się wyłącznie z treningiem – w odniesieniu zaś do młodych zawodników istotne są jeszcze cele poznawcze, zdrowotne i wychowawcze stanowiące o kierunku i kształcie szkolenia sportowego.

Można zaryzykować wręcz twierdzenie, że aspekt wychowawczy wysuwa się nawet przed swoiste cele sportowe. U młodych ludzi wyrabia się charakter i wartości moralne. Poprzez proces treningu sportowego i udział w rywalizacji sportowej kształtują się wzory zachowań, postaw i wartości. Nie można także zapomnieć o bardzo istotnej kwestii, a mianowicie o tym, że nieletni sportowcy są również uczniami i po prostu młodzieńcami, którzy mają liczne problemy związane z dorastaniem. Dlatego szczególną uwagę w realizacji zadań wychowawczych w sporcie młodzieżowym należy zwracać na umiejętność pogodzenia sportu, nauki oraz spraw rodzinnych i osobistych, konsekwentnie przestrzegając właściwego wywiązywania się z obowiązków szkolnych.

Właśnie szkolenie, a nie tylko mieszczący się w nim trening, jest największym wyzwaniem dla trenerów i instruktorów opiekujących się utalentowaną sportowo młodzieżą.

Dzieci i młodzież swoją przygodę ze sportem mogą realizować w różnych jednostkach organizacyjnych – najprostszych jakimi są uczniowskie kluby sportowe, wyżej zorganizowanych wyczynowych klubach sportowych oraz klasach i szkołach sportowych, bądź też w szkołach mistrzostwa sportowego. Te ostatnie, z racji funkcji jakie mają spełniać, są szczególną formą organizacyjną. W myśl Rozporządzenia MENiS z dnia 30 lipca 2002 r. skupiać one winny zawodników w jednej lub kilku dyscyplinach sportu, realizować programy szkolenia sportowego równolegle z programem kształcenia ogólnego właściwego dla danego typu szkoły. Jest jeszcze szereg innych przepisów zawartych we wspomnianym rozporządzeniu – wszystko po to aby najbardziej utalentowanym młodym sportowcom zagwarantować najlepsze warunki do nauki, stwarzać im optymalne warunki bazowe, umożliwić uczestnictwo w zawodach ogólnopolskich lub międzynarodowych w kategoriach młodzieżowych a w przyszłości w igrzyskach olimpijskich.

Efektywność funkcjonowania szkół mistrzostwa sportowego w dużej mierze uzależniona jest od wykształcenia, doświadczeń i zaangażowania kadry szkoleniowej. Czy ich rola, w stosunku do trenerów zaangażowanych w klubach sportowych jest inna? I tak, i nie. Nie – bo prowadzą tak samo treningi, spełniają szereg innych funkcji szkoleniowych wynikających z racji wzajemnych kontaktów w warunkach klubowych i na wyjeździe. Tak – bo trenują najbardziej utalentowaną sportowo młodzież; sprawują nad nią całoroczną opieką w warunkach „zgrupowania sportowego”; są pierwszymi bliskimi osobami do których może się ona zwrócić w chwilach radości i smutku, będąc często specyficznie obarczona poważnymi obowiązkami sportowymi i koleżeńskimi. Wszystko to w oddaleniu od rodzinnego domu, środowiska dotychczasowych rówieśników, z ograniczonym dostępem do ulubionych rozrywek.