Program rejestracji obciążeń treningowych.
Gromadzenie danych o treningu (rejestracja obciążeń treningowych) to metodyczna podstawa programowania treningu. Bez wiarygodnych danych o objętości i intensywności zrealizowanego treningu, nie sposób racjonalnie modyfikować (optymalizować) kolejnych cykli szkolenia.
Dla potrzeb szkolenia w SMS-ach proponujemy metodą dokumentowania, gromadzenia i analizy obciążeń opracowaną w Zakładzie Teorii Sportu AWF Warszawa. Ujmuje ona obciążenia w dwóch kategoriach identyfikacji wysiłków:
• ze względu na rodzaj przygotowania (tzw. obszar informacyjny),
• ze względu na oddziaływanie obciążenia na mechanizmy energetyczne ustroju (tzw. obszar energetyczny), z modyfikacją polegającą na wyznaczeniu zakresów intensywności ćwiczeń.
Rejestrowanie pracy treningowej SMS jest potrzebne także z formalnego punktu widzenia – stanowi doskonałą dokumentację zrealizowanego procesu szkolenia. Tym bardziej, że prezentowanej metodzie towarzyszą trzy programy komputerowe do jej obsługi.
Klasyfikacja obciążeń ze względu na rodzaj zastosowanych środków treningowych uwzględnia trzy obszary oddziaływania:
1) środki o charakterze wszechstronnym (W), rozwijające potencjał ruchowy sportowca, nie mające jednak bezpośredniego wpływu na kształtowanie dyspozycji specjalistycznych określonych modelem mistrzostwa danej dyscypliny (tzw. środki ogólnorozwojowe);
2) środki o charakterze ukierunkowanym (U), kształtujące przede wszystkim funkcjonalne mechanizmy specjalistycznych wysiłków;
3) środki o charakterze specjalnym (S), kształtujące specyficzny zespół właściwości funkcjonalnych, sprawnościowych i ruchowych, zgodnie z zasadą postępującej adaptacji do wymogów startowych. Mieszczą się tu ćwiczenia startowe, specjalne ćwiczenia sprawności z odwzorowaniem wewnętrznej i zewnętrznej struktury ruchu ćwiczenia startowego (bądź jego części), specjalne ćwiczenia wspomagające wykonywane z zachowaniem wewnętrznej bądź zewnętrznej struktury ruchu ćwiczenia startowego (lub jego części), nauczanie i doskonalenie techniki w ćwiczeniach o pełnej strukturze ruchu bądź wybranych jego faz – w warunkach naturalnych oraz w postaci ćwiczeń imitacyjnych.
Punktem wyjścia do rejestracji obciążeń są opracowane wg tych kryteriów, uporządkowane zbiory grup środków treningu (tzw. rejestry grup środków), rutynowo stosowane w danej dyscyplinie. Najpełniejszy zbiór tak opracowanych rejestrów znajduje się w pracy zbiorowej wydanej pod redakcją Sozańskiego H. i Śledziewskiego D. „Obciążenia treningowe. Dokumentowanie i opracowywanie danych”.
Wykonywanie ćwiczeń z każdej ujętej w rejestrze grup odbywa się z różną intensywnością, oddziaływując na określone mechanizmy energetyczne. Uwzględniając niektóre trudności w kwalifikacji ćwiczeń ze względu na rodzaj źródeł energetycznych w praktyce przyjęto zasadę posługiwania się pojęciem „zakres intensywności”.
Wyróżniono pięć zakresów intensywności wysiłku (1 …5), opierając się na kryterium częstości skurczów serca przed pracą i bezpośrednio po niej oraz uwzględniając czas trwania wysiłku o danej intensywności.
A oto krótka charakterystyka wysiłków w poszczególnych zakresach:
Zakres 1 – ćwiczenia wykonywane z intensywnością bardzo małą i małą, charakteryzujące się HR nie przekraczającą po pracy 130-140 ud./min.
Zakres 2 – ćwiczenia z intensywnością umiarkowaną i dużą, HR bezpośrednio po pracy 160-180 ud./min; czas trwania serii pojedynczych wysiłków – zazwyczaj powyżej 300 s (do 3 i więcej h w pracy ciągłej).
Zakres 3 – praca z intensywnością dużą i submaksymalną, HR bezpośrednio po wysiłku powyżej 180 ud./min; czas trwania serii pojedynczych wysiłków – do 300 s.
Zakres 4 – wykonywanie ćwiczenia z intensywnością submaksymalną i zbliżoną do maksymalnej; HR bezpośrednio po pracy większa niż 190 ud./min; czas trwania pojedynczych wysiłków: 20-120 s.
Zakres 5 – ćwiczenia z intensywnością zbliżoną do maksymalnej i maksymalną; HR bezpośrednio po pracy 130-180 ud./min; czas trwania pojedynczych wysiłków nie przekracza 20 s – czas każdego powtórzenia w odniesieniu do maksymalnych możliwości powinien być głównym kryterium intensywności wysiłku w tej strefie.
Przyjęta metoda, uwzględniając kierunek oddziaływania środków na rodzaj przygotowania (obszar informacyjny) oraz intensywność realizowanej pracy (oddziaływanie na strefy przemian energetycznych), posługuje się w efekcie tylko jednym wskaźnikiem pomiarowym – czasem. Miarą obciążenia jest efektywny czas stosowania konkretnego środka (bez czasu przerw wypoczynkowych) w danej strefie intensywności.
Tak więc całkowite obciążenie treningowe jest sumą czasów pracy w trzech rodzajach przygotowania (W-U-S) realizowanych w poszczególnych zakresach intensywności (1-5).
Każdy cykl treningowy daje się w ten sposób analizować poprzez szczegółowe parametry obciążenia wyrażone w jednostkach czasu, a tworzące określoną strukturę obciążenia. To bardzo pragmatyczna i wymierna metoda zbierania danych o wielkości, strukturze i dynamice zrealizowanych obciążeń treningowych.