Obciążenia treningowe koszykarek w wieku 16-18 lat.
Sport dzieci i młodzieży to podsystem sportu wyczynowego nastawiony na dobór i selekcję osobników predysponowanych do osiągania najwyższych wyników w wieku dojrzałym oraz przygotowanie ich do podjęcia specjalistycznego treningu. Szkolenie sportowe przypada tu na okres wyznaczony procesami wzrastania, rozwoju i dojrzewania. Uwzględniając te uwarunkowania dąży się do wypracowania specyficznej organizacji i metodyki treningu oraz swoistego systemu współzawodnictwa, podporządkowanych jednak generalnym celom, zasadom i prawom rozwoju mistrzostwa sportowego. Sport dzieci i młodzieży jest etapem nierozdzielnego, perspektywicznego procesu szkolenia, obejmuje pierwsze jego lata. Jego efektywności nie należy oceniać na podstawie osiągnięć etapowych, lecz brać pod uwagę wyłącznie stopień osiągania założonych Celów strategicznych.
Sport dzieci i młodzieży jest fazą otwierającą wieloletni proces szkolenia. Jej przebieg trzeba więc programować bardzo rozważnie i odpowiedzialnie. Tu właśnie decyduje się kierunek dalszego rozwoju kariery. Tu kształtuje się podstawy przyszłego mistrzostwa (rozwój progresywny) bądź też podejmuje rozwiązanie prowadzące do szybkiego wzrostu wyników już w wieku młodzieńczym (rozwój intensywny). Opowiadając się za jednolitym traktowaniem systemu szkolenia sportowego i systemowym ujmowaniem w jego ramach sportu dzieci i młodzieży -trzeba w taki sam sposób podchodzić do programowania treningu, uwzględniając przyjęte cele strategiczne oraz wszelkie konieczne ograniczenia wynikające z biologii rozwoju. Nie ma więc tu „specjalnego” planowania i „specjalnych” rozwiązań. Jest tylko mądre podejście, wynikające z konieczności uwzględnienia uwarunkowań rozwojowych oraz dążeń do optymalizacji treningu. Zmierzając ku wyżynom mistrzostwa sportowego trzeba konsekwentnie przestrzegać nie tylko praw rządzących treningiem, lecz także wszelkich zasad dotyczących rozwoju, zdrowia, kształcenia i wychowania. Cele i zadania z tego zakresu muszą też znaleźć odbicie w perspektywicznych programach i planach pierwszych etapów treningu.
Konstruując program długofalowego szkolenia trzeba sobie zdawać sprawę z długotrwałości drogi prowadzącej do mistrzostwa. Na uzyskanie takiego poziomu zawodnik pracuje od 8 do 10 lat w ramach szkolenia ukierunkowanego i specjalnego. Zależnie od dyscypliny okres ten może być dłuższy (dyscypliny o charakterze wytrzymałościowym) lub krótszy (dyscypliny szybkościowe). Ale zawsze trening musi być dostosowany do prawidłowości charakterystycznych dla fazy rozwoju młodego organizmu (w sporcie dorosłych mamy do czynienia z osobnikami o zakończonych procesach rozwojowych). Konieczne jest także uwzględnianie zjawisk rozwoju w aspekcie morfologicznym, motorycznym, psychologicznym, umysłowym i społecznym. Bodźce treningowe powinny uzupełniać zjawiska rozwojowe i kształtować ustrój zgodnie z jego aktualnymi możliwościami, a uzyskiwane wyniki sportowe powinny być podporządkowane celom i etapowym i stopniowemu osiąganiu mistrzostwa.
Trening jest bardzo silnym zespołem bodźców. Trzeba pamiętać, że pod jego wpływem rozwijający się organizm jest przebudowywany w takim kierunku, w jakim będziemy go kształtowali ćwiczeniami fizycznymi. W momencie przekroczenia funkcjonalnych granic adaptacji można doprowadzić do zachwiania równowagi biologicznej, do nieprawidłowości i dysproporcji rozwojowych.
W procesie treningu szczególne znaczenie trzeba przypisać obciążeniom wysiłkowym, charakterystycznym dla różnych rodzajów form aktywności ruchowe. Ze względów metodycznych określamy je w praktyce jako obciążenia treningowe tzn. będące efektem realizowanych procedur treningowych.
Obciążenie treningowe (wysiłkowe) jest to wielkość pracy określonego rodzaju i intensywności, jaką wykonał zawodnik w danym ćwiczeniu, jednostce treningowej czy cyklu. W nich to skupia się całe bogactwo różnorakich reakcji i procesów w obrębie poszczególnych funkcji i narządów uczestniczących w informacyjnym i energetycznym zabezpieczeniu pracy.
Obciążenia treningowe dają się charakteryzować przez dwa parametry. Pierwszy z nich to wielkość (objętość) pracy, ilościowa charakterystyka wysiłku. Drugi -to intensywność, składowa jakościowa, wyrażająca stosunek mocy aktualnej, rozwijanej w danym zadaniu ruchowym – do mocy maksymalnej, możliwej do rozwinięcia.
Szukając dróg racjonalizacji treningu (także najmłodszych sportowców) na pierwszym miejscu uwzględnić trzeba rodzaj, wielkość oraz strukturę obciążeń. Kwestia doboru obciążeń (i ćwiczeń) w kolejnych etapach i latach szkolenia jest jednym z podstawowych problemów. Z metodycznego punktu widzenia wszystkie obciążenia i ćwiczenia można podzielić na: wszechstronne (ogólnorozwojowe), ukierunkowane i specjalistyczne. Ich proporcje w kolejnych etapach i cyklach treningu są różne i służą osiąganiu odmiennych celów.
Wzrost poziomu sportowego w początkowych fazach powinien być powodowany przez taki zestaw bodźców, w którym przewagę stanowią obciążenia i ćwiczenia wszechstronne (W). Po pewnym czasie, gdy zauważamy symptomy zmniejszania się ich wpływu na dynamikę przyrostu wyniku, należy dać przewagę obciążeniom i środkom ukierunkowanym (U). Zapobiegnie to zmniejszaniu tempa poprawy osiągnięć. Jednak i ich oddziaływanie słabnie w miarę upływu czasu. Zmusza to do kolejnej zmiany struktury treningu, tzn. sięgnięcia po większą liczbę bardziej intensywnych obciążeń i środków przygotowania specjalnego (S), a także po intensywniejsze metody. Takie postępowanie charakteryzuje się racjonalnymi przyrostami obciążeń.
Wysiłki fizyczne (ćwiczenia) wykorzystują i jednocześnie oddziałują na różne źródła energetyczne. W treningu młodocianych strategia stosowania ćwiczeń o zróżnicowanej intensywności jest zagadnieniem podstawowej wagi. Uwzględniając występującą u młodzieży wybitną zdolność znoszenia i adaptowania się do dużych obciążeń – trzeba ciągle uważać, by zbyt intensywne i długotrwałe wysiłki nie doprowadziły do naruszenia racjonalnych proporcji między energią wykorzystywaną w treningu, a energią potrzebną do podtrzymywania optymalnego tempa procesów rozwojowych.