Kierowanie treningiem pływackim
Do kierowania treningiem konieczne są informacje dwojakiego rodzaju [Płatonow, Sozański 1991]:
• charakteryzujące stan różnych składowych wytrenowania w dynamice procesu treningu,
• charakteryzujące efektywność stosowanych obciążeń, środków i metod w treningu zawodników na różnych poziomach zaawansowania.
W procesie kontroli treningu, która powinna być integralną częścią procesu przygotowania sportowca, jednocześnie nie zakłócając treningu, a także powinna dawać możliwie najwięcej informacji przy minimalnej ingerencji w proces treningowy, dokonujemy:
• oceny stanu funkcji ustroju zawodnika w danym momencie cyklu,
• porównania wyników badań z wcześniejszymi, uzyskanymi u tego samego zawodnika na poprzednich etapach przygotowania czy w innych dniach cyklu,
• zestawienie wyników badań danego zawodnika z analogicznymi wskaźnikami innych sportowców tej specjalności o podobnym lub wyższym poziomie wyników.
Wszystko to należy odnieść do parametrów charakteryzujących realizowaną pracę, tj. do rodzaju, wielkości i struktury obciążeń treningowych.
Rozwiązywanie powyższych problemów kierowania treningiem związane jest z prowadzeniem różnorakich badań [Ryguła 2000].
1. Diagnostycznych dla stwierdzenia np. struktury uzdolnień zawodnika, określenia stanu rozwoju danej cechy lub funkcji.
2. Predyktywnych poprzez sformułowanie prognozy rozwoju zawodnika np. w selekcji sportowej.
3. Optymalizacyjnych będących formą eksperymentu pedagogicznego, zwanego eksperymentem modelowym, który polega na zmianie obciążeń wysiłkowych w funkcji czasu. Na podstawie danych empirycznych buduje się model matematyczny, który może mieć postać równań różniczkowych, sieci neuronowych, algorytmów genetycznych itp.
Opierając się na powyższych założeniach prowadzono badania pływaków różnych kategorii wiekowych, uczęszczających do szkół z rozszerzonym programem WF, szkół sportowych, szkół mistrzostwa sportowego oraz sekcji akademickiej.
W badaniach prowadzonych w latach 1993-2003 diagnozowano stan wytreno-wania zawodników zarówno w warunkach naturalnych lub też zbliżonych, zachowując specyficzne warunki treningu i zawodów, a także w warunkach laboratoryjnych. Ocenie poddawano m.in.:
1. Wydolność tlenową, której miarą był poziom maksymalnego pochłaniania tlenu (VO2max) oraz możliwości zawodników na poziomie PPA (kontrola operacyjna na poziomie mezocykli):
• test progresywny na bieżni (z wykorzystaniem analizy gazowej, ocena HR i prędkości),
• pływacki test progresywny 8×200 m (100 m) stylem lub 4×200 m stylem (dla zawodników na etapie ukierunkowanym).
2. Wydolność beztlenowa (kontrola operacyjna na poziomie mezocykli) oceniana na podstawie:
• mocy maksymalnej i pracy w 30 s teście Wingate na kończyny górne,
• mocy i pracy w 30 s teście pływania na uwięzi.
3. Wskaźniki fizjologiczne (oparte na analizie gazowej) oraz mechaniczne w symulowanych zadaniach startowych na urządzeniu Swim Bench Biometer (kontrola operacyjna na poziomie mezocykli).
4. Aktywność kinazy kreatynowej (CK) w osoczu (kontrola bieżąca na poziomie jednostki treningowej – badanie tzw. efektów przedłużonych),
5. Wyniki sportowe zawodników (kontrola operacyjna – mezocykle, oraz okresowa).
W niniejszym opracowaniu zostaną zaprezentowane tylko wybrane próby testowe i wyniki badań.
Przedstawiony zestaw badań testowych wynikał z przekonania o celowości pokazania dróg wiodących do rozwiązań optymalizujących proces treningowy w różnych okresach i na różnych poziomach zaawansowania sportowego tj. na etapie przygotowania wszechstronnego – szkoły z rozszerzonym programem WF, ukierunkowanego – szkoły sportowe oraz specjalnego – szkoły mistrzostwa sportowego.
Powyższe działania służyły poszukiwaniu związków między obciążeniami wysiłkowymi a zachodzącymi zmianami w stanie przygotowania funkcjonalnego zawodnika, tzn. poszukiwania dróg optymalizacji procesu kształtowania mistrzostwa sportowego [Kosmol 1999, Ryguła 1998, Sozański 1986].
Wiedząc już, czym charakteryzują się wymagania treningu pływackiego oraz mając narzędzia oceny stanu organizmu, można przejść do przedstawienia praktycznych rozwiązań stosowanych w szkołach sportowych (SMS) oraz w szkoleniu klubowym (akademickim).
Prezentowane wyniki badań dotyczą różnych grup i mają jedynie pokazać możliwości wykorzystania analizy obciążeń treningowych jak i wybranych wskaźników pod względem ich praktycznej przydatności kierowania treningiem.
W niniejszym opracowaniu przedstawione są zarówno rezultaty długofalowego szkolenia, jak również typowego makrocyklu oraz rozwiązań stosowanych na poziomie mikrocyklu i jednostki treningowej.